Bộ luật tố tụng hình sự là văn bản pháp lý được Quốc hội thông qua, quy định chi tiết về các thủ tục, trình tự và nội dung liên quan đến các hoạt động như khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án, cũng như các quan hệ pháp lý phát sinh trong quá trình giải quyết các vụ án hình sự.
Mục lục
1. Mục tiêu và quan điểm chỉ đạo sửa đổi của bộ luật tố tụng hình sự?
a. Mục tiêu
Bộ luật Tố tụng Hình sự được sửa đổi, bổ sung nhằm nâng cao hiệu quả công tác tố tụng hình sự, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của công dân và đảm bảo công lý. Mục tiêu của việc sửa đổi lần này là hoàn thiện hệ thống pháp luật hình sự, thúc đẩy sự minh bạch và công bằng trong quá trình xét xử, điều tra và truy tố.
b. Quan điểm chỉ đạo
Việc sửa đổi Bộ luật tố tụng hình sự tập trung vào ba yếu tố chính:
- Bảo vệ quyền con người: Đảm bảo quyền lợi của công dân, đặc biệt là quyền tự do, quyền được bảo vệ hợp pháp và quyền bào chữa trong quá trình tố tụng.
- Minh bạch và hiệu quả: Cải thiện quy trình tố tụng để nâng cao tính minh bạch và hiệu quả, giảm thiểu thời gian xét xử và tăng cường giám sát đối với các cơ quan tư pháp.
- Tính đồng bộ và phù hợp: Sửa đổi nhằm tạo sự đồng bộ với các quy định pháp lý khác và phù hợp với thực tế đời sống, đáp ứng yêu cầu của công tác phòng chống tội phạm trong bối cảnh quốc tế và trong nước.
Thông qua những sửa đổi, bổ sung này, Bộ luật tố tụng hình sự hướng tới một hệ thống tố tụng hình sự công minh, khách quan và đảm bảo quyền lợi chính đáng của tất cả các bên liên quan.
2. Những điểm mới trong Bộ luật Tố tụng Hình sự?
a. Bỏ quy định chỉ khởi tố theo yêu cầu bị hại với tội phạm xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp
Bộ luật Tố tụng Hình sự sửa đổi đã bỏ quy định về việc chỉ khởi tố các vụ án xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp khi có yêu cầu của bị hại. Cụ thể, Điều 155 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 về khởi tố vụ án theo yêu cầu của bị hại đã không còn áp dụng đối với tội xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp theo Điều 226 Bộ luật Hình sự 2015.
Cùng với đó, Bộ luật Tố tụng Hình sự sửa đổi 2021 cũng sửa đổi quy định về các căn cứ không khởi tố vụ án hình sự tại Điều 157. Theo đó, các tội phạm quy định tại khoản 1 của các Điều 134, 135, 136, 138, 139, 141, 143, 155 và 156 Bộ luật Hình sự 2015 chỉ được khởi tố khi có yêu cầu của bị hại hoặc người đại diện của bị hại.
Các tội phạm này bao gồm:
- Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác;
- Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh;
- Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng hoặc do vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội;
- Tội vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vi phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính ;
- Tội hiếp dâm;
- Tội cưỡng dâm;
- Tội làm nhục người khác;
- Tội vu khống.
b. Bổ sung căn cứ tạm đình chỉ giải quyết vụ án hình sự
- Trong giai đoạn khởi tố
Khi hết thời hạn giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm hoặc kiến nghị khởi tố mà chưa thể kết thúc việc kiểm tra, xác minh, cơ quan có thẩm quyền có thể tạm đình chỉ giải quyết vụ án nếu gặp phải lý do bất khả kháng, như thiên tai hoặc dịch bệnh. - Trong giai đoạn điều tra
Cơ quan điều tra có thể ra quyết định tạm đình chỉ điều tra trong ba trường hợp:
-
- Khi chưa xác định được bị can hoặc không rõ vị trí của bị can sau khi hết thời gian điều tra.
- Khi có kết luận giám định cho thấy bị can bị bệnh tâm thần hoặc bệnh hiểm nghèo.
- Khi kết quả giám định, định giá tài sản hoặc yêu cầu hợp tác tư pháp quốc tế chưa có kết quả, nhưng đã hết thời gian điều tra.
Bộ luật Tố tụng Hình sự sửa đổi 2021 bổ sung thêm trường hợp: Cơ quan điều tra có thể tạm đình chỉ điều tra khi không thể hoàn thành việc điều tra vì lý do bất khả kháng, chẳng hạn như thiên tai hoặc dịch bệnh, dù đã hết thời gian điều tra.
- Trong giai đoạn truy tố bị can
Theo Điều 247, khoản 1 của Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015, Viện kiểm sát có quyền tạm đình chỉ vụ án trong ba trường hợp:
-
- Khi có kết luận giám định xác định bị can bị bệnh tâm thần hoặc bệnh hiểm nghèo.
- Khi bị can bỏ trốn và không rõ nơi ở, nhưng đã hết thời gian truy tố.
- Khi yêu cầu giám định, định giá tài sản hoặc hợp tác quốc tế chưa có kết quả, dù đã hết thời hạn quyết định truy tố.
Bộ luật Tố tụng Hình sự sửa đổi 2021 bổ sung thêm trường hợp: Viện kiểm sát có thể tạm đình chỉ vụ án khi không thể tiếp tục các hoạt động tố tụng cần thiết để quyết định việc truy tố do lý do bất khả kháng (thiên tai, dịch bệnh), mặc dù đã hết thời hạn truy tố.
c. Công an xã có trách nhiệm kiểm tra, xác minh sơ bộ khi tiếp nhận tin báo tội phạm
Theo Điều 146, khoản 3 của Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 sửa đổi, quy định mới như sau: “Công an xã, phường, thị trấn, Đồn Công an có trách nhiệm tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm, lập biên bản tiếp nhận, tiến hành kiểm tra, xác minh sơ bộ và chuyển ngay tố giác, tin báo về tội phạm cùng với tài liệu, đồ vật liên quan cho cơ quan điều tra có thẩm quyền.”
So với quy định trước đây, công an xã không còn thực hiện việc kiểm tra, xác minh sơ bộ mà thay vào đó có nhiệm vụ lấy lời khai ban đầu từ người tố giác, còn các nhiệm vụ khác không có sự thay đổi.
Bộ luật Tố tụng Hình sự sửa đổi đã bổ sung nhiều điểm mới, như tạm đình chỉ vụ án, khởi tố không cần yêu cầu của bị hại và các biện pháp điều tra đặc biệt, nâng cao hiệu quả tố tụng.
Tuy nhiên, để thực thi hiệu quả, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan tố tụng và áp dụng biện pháp giám sát chặt chẽ. Những thay đổi này sẽ tăng tính khách quan và bảo vệ quyền lợi công dân.
Nếu bạn cần thêm thông tin hoặc có bất kỳ câu hỏi nào, hãy liên hệ trực tiếp với Pháp Luật Việt qua hotline 1900 996616 để được tư vấn chi tiết.
