Lưu ý quan trọng khi chia thừa kế theo di chúc

Chia thừa kế theo di chúc tưởng đơn giản nhưng tiềm ẩn nhiều vấn đề pháp lý phức tạp. Để đảm bảo quyền lợi hợp pháp, tránh tranh chấp, hãy cùng tìm hiểu những lưu ý quan trọng trong bài viết này.

1. Chia thừa kế theo di chúc như thế nào?

Sau khi người để lại di chúc qua đời, các cá nhân được chỉ định thừa kế trong di chúc cần thực hiện thủ tục chia thừa kế theo di chúc để nhận phần tài sản được hưởng. Quá trình này bao gồm các bước sau:

a. Công bố di chúc

Nếu di chúc có chỉ định người công bố, người này sẽ thực hiện nhiệm vụ công bố di chúc. Trong trường hợp không chỉ định hoặc người được chỉ định từ chối, những người thừa kế cần thỏa thuận để chọn ra một người đứng ra công bố di chúc.

Sau khi di chúc được công bố, những người thừa kế sẽ nhận bản sao của di chúc để tiến hành các bước tiếp theo trong việc chuyển quyền sở hữu tài sản từ người đã mất sang tên mình.

b. Công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản thừa kế

Trong trường hợp di chúc không quy định cụ thể phần tài sản mà từng người thừa kế được hưởng, các bên liên quan có thể yêu cầu công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản theo quy định tại khoản 1 Điều 57 Luật Công chứng. Dưới đây là hướng dẫn cụ thể:

Hồ sơ cần chuẩn bị:

• Phiếu yêu cầu công chứng theo mẫu.
• Di chúc.
• Giấy tờ của người để lại di chúc: Giấy chứng tử, giấy đăng ký kết hôn,…
• Giấy tờ của người thừa kế: CCCD/CMND/hộ chiếu còn hiệu lực, giấy khai sinh, giấy xác nhận con nuôi (nếu có)…
• Giấy tờ về tài sản thừa kế: Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, giấy đăng ký xe,…
• Dự thảo văn bản thỏa thuận phân chia di sản (nếu có).

Cơ quan tiếp nhận: Thủ tục công chứng được thực hiện tại Phòng công chứng hoặc Văn phòng công chứng.

Thời gian giải quyết:

• Thông thường, thời gian giải quyết là không quá 02 ngày làm việc.
• Nếu nội dung phức tạp, thời gian có thể kéo dài đến tối đa 10 ngày làm việc.

Việc thực hiện đầy đủ và chính xác các thủ tục trên sẽ đảm bảo quá trình chuyển quyền sở hữu tài sản theo luật thừa kế tài sản có di chúc được thực hiện hợp pháp và nhanh chóng.

 2. Điều kiện để di chúc hợp pháp

Theo Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015, một di chúc được xem là hợp pháp khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện sau:

a. Về người lập di chúc

• Năng lực hành vi: Tại thời điểm lập di chúc, người lập phải minh mẫn, sáng suốt, không bị lừa dối, đe dọa hay cưỡng ép.
• Độ tuổi:

• • Người từ đủ 18 tuổi trở lên có đầy đủ năng lực lập di chúc.
  • Người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi có thể lập di chúc bằng văn bản, nhưng phải được cha, mẹ hoặc người giám hộ đồng ý.

b. Về nội dung và hình thức của di chúc

• Nội dung: Không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội.
• Hình thức:

• • Di chúc bằng văn bản:

• • • Có thể tự viết tay và ký tên.
    • Có thể có người làm chứng, công chứng hoặc chứng thực.
    • Di chúc bằng văn bản không có công chứng, chứng thực vẫn được coi là hợp pháp nếu đáp ứng đủ điều kiện về năng lực người lập và nội dung di chúc.

• • Di chúc miệng:

• • • Chỉ áp dụng trong trường hợp đặc biệt (tính mạng bị đe dọa…).
    • Phải thể hiện ý chí cuối cùng trước mặt ít nhất hai người làm chứng.
    • Người làm chứng phải ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ.
    • Trong vòng 05 ngày làm việc kể từ ngày người lập di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng, di chúc phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng.

• • Đối với người bị hạn chế về thể chất hoặc không biết chữ: Di chúc phải được người làm chứng lập thành văn bản và có công chứng hoặc chứng thực.

3. Những lưu ý khi chia thừa kế theo di chúc

a. Trường hợp người thừa kế không đồng ý với di chúc

Về nguyên tắc, di sản vẫn được chia thừa kế theo di chúc dù có người thừa kế không đồng ý, miễn là di chúc đó hợp pháp. Bởi lẽ, di chúc thể hiện ý chí duy nhất của người để lại tài sản (Điều 624 Bộ luật Dân sự 2015) và họ có toàn quyền chỉ định người hưởng, truất quyền hưởng, cũng như phân chia di sản (Điều 626 Bộ luật Dân sự 2015).

Nói cách khác, sự đồng ý của người thừa kế không phải là điều kiện bắt buộc để di chúc có hiệu lực và để tiến hành chia thừa kế theo di chúc. Tuy nhiên, có hai ngoại lệ cần lưu ý:

• Người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc (Điều 644 Bộ luật Dân sự 2015): Bao gồm con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng, con đã thành niên nhưng không có khả năng lao động. Những đối tượng này vẫn được hưởng một phần di sản nhất định (theo luật định) dù di chúc có nội dung như thế nào.
• Người thừa kế từ chối nhận di sản: Khi người thừa kế từ chối nhận phần di sản của mình, phần di sản đó sẽ được xử lý theo quy định của luật thừa kế có di chúc (chia theo pháp luật hoặc nhập vào di sản chung để chia theo di chúc, tùy trường hợp cụ thể).

Tóm lại, trừ hai trường hợp ngoại lệ nêu trên, việc phân chia thừa kế theo di chúc sẽ hoàn toàn tuân theo nội dung của di chúc, bất kể sự đồng ý hay không đồng ý của những người thừa kế khác.

b. Thời điểm có hiệu lực của di chúc

Di chúc có hiệu lực pháp luật từ thời điểm mở thừa kế, tức là thời điểm người lập di chúc qua đời (theo Điều 643 Bộ luật Dân sự 2015). Tuy nhiên, cần lưu ý các trường hợp di chúc không có hiệu lực (toàn bộ hoặc một phần) như sau:

• Người được chia thừa kế theo di chúc chết trước hoặc cùng thời điểm với người lập di chúc. Nếu có nhiều người thừa kế, chỉ phần liên quan đến người chết trước/cùng thời điểm là không có hiệu lực.
• Cơ quan, tổ chức được chỉ định là người thừa kế không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế. Tương tự như trên, nếu có nhiều cơ quan, tổ chức được thừa kế, chỉ phần liên quan đến cơ quan, tổ chức không còn tồn tại là không có hiệu lực.
• Di sản không còn vào thời điểm mở thừa kế. Nếu di sản chỉ còn một phần, thì phần di chúc về phần di sản còn lại vẫn có hiệu lực.
• Phần di chúc không hợp pháp nhưng không ảnh hưởng đến các phần còn lại: Chỉ phần không hợp pháp đó không có hiệu lực.
• Có nhiều bản di chúc cho cùng một tài sản: Chỉ bản di chúc sau cùng mới có hiệu lực pháp luật.

Chia thừa kế theo di chúc là một vấn đề quan trọng và phức tạp, đòi hỏi các bên liên quan phải hiểu rõ các quy định của pháp luật để tránh tranh chấp không đáng có. Lưu ý quan trọng khi chia thừa kế theo di chúc là cần đảm bảo rằng di chúc hợp pháp, rõ ràng và được thực hiện đúng theo các yêu cầu của pháp luật. Việc tuân thủ đúng quy trình sẽ giúp gia đình bạn tránh được những rắc rối và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các thành viên.

Nếu bạn đang gặp khó khăn hoặc có thắc mắc về thủ tục chia thừa kế theo di chúc, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Pháp Luật Việt qua hotline 1900 996616 để được tư vấn và hỗ trợ chi tiết.