Luật Sở hữu trí tuệ 2022 đã có những điểm mới quan trọng về quyền tác giả nhằm bảo vệ tốt hơn quyền lợi của tác giả và tổ chức sở hữu tác phẩm. Các quy định được sửa đổi để phù hợp với xu thế phát triển của công nghệ và xã hội. Bài viết dưới đây sẽ trình bày những cập nhật mới nhất trong Luật Sở hữu trí tuệ liên quan đến quyền tác giả.
Mục lục
1. Làm rõ khái niệm về tác giả và đồng tác giả
Trước đây, Luật Sở hữu trí tuệ 2005 chỉ quy định tác giả bao gồm cá nhân, tổ chức sáng tạo tác phẩm và chủ sở hữu quyền tác giả. Tác giả và chủ sở hữu quyền tác giả có thể là tổ chức, cá nhân Việt Nam hoặc nước ngoài, với điều kiện tác phẩm được công bố lần đầu tại Việt Nam hoặc đồng thời ở cả Việt Nam và nước ngoài trong vòng 30 ngày theo luật sở hữu trí tuệ 2005.
Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi 2022 đã làm rõ hơn khái niệm về tác giả và đồng tác giả (khoản 4 Điều 1). Cụ thể:
Tác giả là người trực tiếp sáng tạo ra tác phẩm, trong khi đồng tác giả là trường hợp có hai người trở lên cùng sáng tạo tác phẩm và có chủ đích kết hợp các đóng góp của họ thành một tổng thể hoàn chỉnh. Những người chỉ hỗ trợ, góp ý hoặc cung cấp tư liệu cho tác phẩm không được coi là tác giả, đồng tác giả.
Ngoài ra, đối với tác phẩm có đồng tác giả, quyền nhân thân và quyền tài sản phải được thỏa thuận giữa các đồng tác giả, trừ trường hợp tác phẩm có thể tách rời phần riêng biệt để sử dụng độc lập mà không làm ảnh hưởng đến quyền lợi của các đồng tác giả khác hoặc có quy định khác từ pháp luật. So với Luật hiện hành, sự bổ sung này làm rõ hơn về sự hợp tác sáng tạo và quyền lợi của các đồng tác giả.
2. Sự thay đổi về quyền nhân thân và quyền tác giả
Theo Điều 19 của Luật Sở hữu trí tuệ 2005, quyền nhân thân và quyền tác giả của tác giả bao gồm các quyền cơ bản sau:
- Quyền đặt tên cho tác phẩm
- Quyền sử dụng tên thật hoặc bút danh trên tác phẩm và được nêu tên khi tác phẩm được công bố hoặc sử dụng
- Quyền công bố tác phẩm hoặc cho phép người khác công bố tác phẩm
- Quyền bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm, ngăn cấm mọi hành vi xuyên tạc, sửa đổi, cắt xén tác phẩm gây tổn hại đến danh dự và uy tín của tác giả.
Tuy nhiên, theo khoản 5 Điều 1 của Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi 2022, tác giả nay có thể chuyển nhượng quyền đặt tên tác phẩm cho tổ chức, cá nhân nhận chuyển nhượng quyền tài sản.
Với sự thay đổi này, từ ngày 01/01/2023 ngoài quyền công bố tác phẩm, tác giả còn có quyền chuyển nhượng thêm quyền đặt tên tác phẩm cho bên nhận chuyển nhượng quyền tài sản, điều mà trước đây không được quy định.
Ngoài ra, Luật Sở hữu trí tuệ 2022 cũng làm rõ hơn quyền tài sản của tác giả bao gồm các quyền sau:
- Quyền tạo ra tác phẩm phái sinh;
- Quyền biểu diễn tác phẩm trước công chúng, trực tiếp hoặc qua các phương tiện kỹ thuật như ghi âm, ghi hình tại các địa điểm công cộng;
- Quyền sao chép tác phẩm dưới mọi hình thức, trừ một số trường hợp đặc biệt như sao chép tạm thời trong quá trình hoạt động công nghệ;
- Quyền phân phối tác phẩm bao gồm cả nhập khẩu, bán hoặc chuyển nhượng quyền sở hữu bản gốc và bản sao tác phẩm;
- Quyền phát sóng, truyền đạt tác phẩm đến công chúng qua các phương tiện kỹ thuật;
- Quyền cho thuê bản gốc hoặc bản sao các tác phẩm điện ảnh hoặc chương trình máy tính, trừ một số trường hợp ngoại lệ.
Những quyền tài sản này do tác giả hoặc chủ sở hữu quyền tác giả độc quyền thực hiện hoặc có thể cấp phép cho tổ chức, cá nhân khác thực hiện.
>>Xem thêm: Quyền sở hữu trí tuệ mới nhất quy định những gì?
3. Thêm các trường hợp ngoại lệ không xâm phạm quyền tác giả
Khoản 7 Điều 1 của Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi 2022 đã đưa ra các trường hợp ngoại lệ, trong đó việc sử dụng tác phẩm đã công bố không yêu cầu xin phép và không phải trả tiền bản quyền nhưng phải thông báo về tên tác giả và nguồn gốc tác phẩm. Các trường hợp ngoại lệ này bao gồm như sau:
- Sao chép tác phẩm cho mục đích nghiên cứu khoa học hoặc học tập cá nhân không vì mục đích thương mại và không áp dụng đối với sao chép bằng thiết bị sao chép;
- Sao chép hợp lý một phần tác phẩm bằng thiết bị sao chép cho mục đích nghiên cứu khoa học hoặc học tập cá nhân không nhằm mục đích thương mại;
- Sử dụng hợp lý tác phẩm trong giảng dạy, ấn phẩm, buổi biểu diễn, ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng nhằm mục đích giáo dục, trong đó có thể bao gồm việc cung cấp qua mạng máy tính nội bộ với biện pháp kỹ thuật bảo đảm chỉ người dạy và người học có thể tiếp cận tác phẩm;
- Sử dụng tác phẩm trong các hoạt động công vụ của cơ quan nhà nước;
- Trích dẫn hợp lý tác phẩm trong các tác phẩm khác để bình luận, giới thiệu hoặc minh họa. Chẳng hạn như trong báo chí, ấn phẩm định kỳ, chương trình phát sóng hoặc phim tài liệu;
- Sử dụng tác phẩm trong thư viện không vì mục đích thương mại bao gồm sao chép tác phẩm để bảo quản hoặc phục vụ nghiên cứu, học tập của người khác trong giới hạn pháp lý về thư viện, lưu trữ;
- Biểu diễn tác phẩm sân khấu, âm nhạc, múa và các loại hình nghệ thuật khác trong các hoạt động văn hóa, tuyên truyền không nhằm mục đích thương mại;
- Chụp ảnh, ghi hình tác phẩm mỹ thuật, kiến trúc, nhiếp ảnh, mỹ thuật ứng dụng trưng bày nơi công cộng để giới thiệu hình ảnh tác phẩm mà không nhằm mục đích thương mại;
- Nhập khẩu bản sao tác phẩm cho sử dụng cá nhân không vì mục đích thương mại;
- Sao chép tác phẩm qua các phương tiện truyền thông như báo chí, ấn phẩm định kỳ hoặc các hình thức truyền thông công cộng để phục vụ mục đích thông tin thời sự, trừ trường hợp tác giả yêu cầu bảo vệ quyền tác giả;
- Ghi âm, ghi hình, phát sóng các sự kiện thời sự có sử dụng tác phẩm;
- Sử dụng tác phẩm cho người khuyết tật hoặc tổ chức hỗ trợ người khuyết tật theo quy định của Chính phủ.
Tuy nhiên, việc sử dụng tác phẩm theo các trường hợp trên phải không gây ảnh hưởng đến việc khai thác bình thường của tác phẩm và không gây thiệt hại bất hợp lý đến quyền lợi hợp pháp của tác giả.
Bên cạnh đó Luật Sở hữu trí tuệ 2022 còn bổ sung một trường hợp mới:
Nếu tác phẩm đã được chủ sở hữu quyền tác giả cho phép xuất bản dưới dạng bản ghi âm hoặc ghi hình phục vụ mục đích thương mại thì tổ chức, cá nhân sử dụng bản ghi âm, ghi hình này trong hoạt động kinh doanh không cần xin phép nhưng phải trả tiền bản quyền cho chủ sở hữu quyền tác giả theo thỏa thuận hoặc theo quy định của Chính phủ nếu không đạt được thỏa thuận.
4. Không được cản trở việc phổ biến và sử dụng Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca
Một điểm mới quan trọng trong khoản 2 Điều 1 của Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi 2022 là quy định rõ ràng về việc giới hạn quyền sở hữu trí tuệ liên quan đến việc sử dụng Quốc kỳ, Quốc huy và Quốc ca:
“ Việc thực hiện quyền sở hữu trí tuệ không được xâm phạm lợi ích của Nhà nước, lợi ích công cộng, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân và không được vi phạm quy định khác của pháp luật có liên quan. Tổ chức, cá nhân thực hiện quyền sở hữu trí tuệ liên quan đến Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam không được ngăn chặn, cản trở việc phổ biến, sử dụng Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca.”
Vì vậy kể từ ngày 01/3/2022, các tổ chức, cá nhân khi thực hiện quyền sở hữu trí tuệ liên quan đến Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca không được phép ngừng hoặc cản trở việc phổ biến và sử dụng chúng.
>>Xem thêm: Quyền sở hữu trí tuệ là gì? Có cần bảo hộ không?
5. Đối tượng nào không thuộc phạm vi bảo hộ quyền tác giả?
Một điểm đáng chú ý trong Nghị định 17 là việc xác định rõ các đối tượng không nằm trong phạm vi bảo vệ của quyền tác giả.
Cụ thể là tin tức thời sự thuần túy được quy định tại khoản 1 Điều 15 của Luật Sở hữu trí tuệ bao gồm các thông tin báo chí ngắn ngày, tin vặt, số liệu thực tế, chỉ mang tính chất thông báo mà không có yếu tố sáng tạo.
Bên cạnh đó, văn bản hành chính theo khoản 2 Điều 15 của Luật Sở hữu trí tuệ cũng không thuộc phạm vi bảo hộ quyền tác giả. Các văn bản này bao gồm tài liệu của cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, các tổ chức chính trị – xã hội, tổ chức xã hội – nghề nghiệp và lực lượng vũ trang nhân dân.
Trên đây là bài viết về những điểm mới của Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi 2022 về quyền tác giả. Qua đó giúp làm rõ các thay đổi quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền lợi của tác giả và chủ sở hữu tác phẩm trong bối cảnh phát triển hiện nay.
Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào, hãy liên hệ Pháp Luật Việt qua hotline 1900 996616 để được hỗ trợ và giải đáp thắc mắc.
>>Xem thêm: Tác quyền là gì? Tác quyền là quyền tác giả?
