Hợp đồng giả cách là giao dịch dân sự che giấu mục đích thực tế, thường xảy ra trong mua bán, vay mượn hoặc chuyển nhượng tài sản. Việc phân biệt giao dịch thật và giả đòi hỏi xem xét mục đích các bên và cần sự can thiệp của chuyên gia pháp lý khi có tranh chấp.
Mục lục
1. Hợp đồng giả cách là gì?
Hiện nay pháp luật Việt Nam chưa có quy định cụ thể cho hợp đồng giả cách.
Tuy nhiên căn cứ vào cách sử dụng trên thực tế, có thể hiểu hợp đồng giả cách như sau:
Theo Điều 124 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về giao dịch dân sự vô hiệu do giả tạo như sau:
Giao dịch dân sự vô hiệu do giả tạo
1. Khi các bên xác lập giao dịch dân sự một cách giả tạo nhằm che giấu một giao dịch dân sự khác thì giao dịch dân sự giả tạo vô hiệu, còn giao dịch dân sự bị che giấu vẫn có hiệu lực, trừ trường hợp giao dịch đó cũng vô hiệu theo quy định của Bộ luật này hoặc luật khác có liên quan.
2. Trường hợp xác lập giao dịch dân sự giả tạo nhằm trốn tránh nghĩa vụ với người thứ ba thì giao dịch dân sự đó vô hiệu.
Hợp đồng giả cách là một loại hợp đồng dân sự được xác lập một cách giả tạo nhằm che giấu một giao dịch dân sự khác. Hợp đồng giả cách không có giá trị pháp lý, không phát sinh quyền và nghĩa vụ cho các bên.
2. Các dạng hợp đồng giả cách thường gặp
- Mua bán tài sản giả cách: Các bên ký hợp đồng mua bán với giá trị thấp hơn thực tế để trốn thuế hoặc nghĩa vụ tài chính.
- Vay mượn tiền giả cách: Hợp đồng cho vay hoặc mượn được ghi dưới hình thức hợp đồng khác (như cho thuê tài sản) để giấu giao dịch thực sự.
- Tặng cho tài sản giả cách: Sử dụng hợp đồng tặng cho để che giấu việc chuyển nhượng tài sản thực tế, tránh nghĩa vụ thuế.
- Hợp đồng ủy quyền giả cách: Các bên ký hợp đồng ủy quyền để thực hiện hành vi mà thực tế một bên khác thực hiện, nhằm trốn tránh trách nhiệm pháp lý.
- Thành lập doanh nghiệp giả cách: Doanh nghiệp lập hợp đồng góp vốn giả cách để giấu đi sự thật về sở hữu và tài chính.
- Hợp đồng lao động giả cách: Một số hợp đồng lao động chỉ có trên giấy tờ, không phản ánh quan hệ lao động thực tế, thường để tránh nghĩa vụ thuế và bảo hiểm.
- Bảo hiểm giả cách: Các hợp đồng bảo hiểm được lập giả cách nhằm tránh trách nhiệm bồi thường hoặc kiểm tra từ công ty bảo hiểm.
2. Hậu quả pháp lý khi sử dụng hợp đồng giả cách
a. Giao dịch dân sự
Là hợp đồng hoặc hành vi pháp lý đơn phương làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự. Để giao dịch có hiệu lực, phải đáp ứng các điều kiện:
- Chủ thể tham gia giao dịch phải có năng lực pháp lý và năng lực hành vi dân sự phù hợp với giao dịch đó.
- Giao dịch phải hoàn toàn tự nguyện.
- Mục đích và nội dung của giao dịch không vi phạm pháp luật hoặc đạo đức xã hội.
- Hình thức của giao dịch phải tuân thủ theo quy định pháp luật nếu có yêu cầu cụ thể.
b. Hậu quả pháp lý của giao dịch dân sự vô hiệu
Khi giao dịch dân sự vô hiệu (không có giá trị pháp lý), các hậu quả sẽ như sau:
- Không làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền và nghĩa vụ của các bên từ thời điểm giao dịch được xác lập.
- Các bên phải hoàn trả lại cho nhau những gì đã nhận. Nếu không thể hoàn trả hiện vật, phải hoàn trả giá trị tương đương bằng tiền.
- Bên ngay tình (không có lỗi) trong việc thu hoa lợi, lợi tức không phải hoàn trả lại những gì đã thu được.
- Bên có lỗi gây thiệt hại phải bồi thường cho bên bị thiệt hại.
- Việc giải quyết hậu quả có liên quan đến quyền nhân thân sẽ áp dụng các quy định riêng của Bộ luật Dân sự và các luật khác có liên quan.
Với hợp đồng giả cách, vì không đáp ứng đủ các điều kiện có hiệu lực, hợp đồng này sẽ bị coi là vô hiệu và không phát sinh quyền, nghĩa vụ nào giữa các bên. Pháp luật không công nhận và bảo vệ quyền lợi của các bên tham gia hợp đồng giả cách.
3. Dấu hiệu nhận biết hợp đồng giả cách
Hợp đồng giả cách hiện nay khá phổ biến trong các giao dịch vay vốn hoặc mua bán tài sản. Nếu không cẩn thận khi đọc và ký kết hợp đồng, người tham gia có thể gặp phải những rủi ro lớn, dẫn đến thiệt hại tài sản. Dưới đây là một số dấu hiệu nhận biết hợp đồng giả cách, cần lưu ý:
a. Hợp đồng vay tiền kèm theo điều khoản mua bán tài sản
Một dạng hợp đồng giả cách phổ biến là hợp đồng vay tiền với lãi suất cao, kèm theo điều khoản mua bán tài sản dưới hình thức chuyển nhượng. Đây là kiểu hợp đồng rất nguy hiểm đối với người vay. Các dấu hiệu nhận biết bao gồm:
- Hợp đồng có điều khoản yêu cầu người vay chuyển nhượng tài sản nếu vi phạm nghĩa vụ thanh toán, nhưng lại không rõ ràng về lãi suất vay và thời gian trả nợ.
- Giá trị tài sản thế chấp trong hợp đồng có thể cao hơn rất nhiều so với khoản vay thực tế, gây bất lợi lớn cho bên vay.
b. Giá trị tài sản ghi trong hợp đồng thấp hơn thực tế
Nhiều trường hợp, khi thực hiện giao dịch mua bán tài sản, giá trị tài sản trong hợp đồng bị ghi thấp hơn rất nhiều so với giá trị thực tế. Mục đích của việc này là để trốn thuế, nhằm giảm số tiền phải nộp theo quy định của pháp luật.
c. Cầm cố tài sản nhưng lách luật bằng hợp đồng mua bán
Một số giao dịch đầu tư có thể yêu cầu các bên ký hợp đồng cầm cố tài sản dưới hình thức mua bán/chuyển nhượng tài sản. Tuy nhiên, thực tế, đây là cách để lách luật, khi bạn ký vào hợp đồng, tài sản của bạn có thể bị chuyển nhượng mà bạn không nhận thức được. Khi phát hiện, việc đòi lại tài sản sẽ rất khó khăn.
d. Hợp đồng không ghi rõ lãi suất
Hợp đồng vay tiền theo Bộ luật Dân sự 2015 cần thỏa thuận rõ ràng về lãi suất. Việc không ghi rõ lãi suất trong hợp đồng có thể dẫn đến hiểu lầm, tính lãi suất sai hoặc quá cao. Đây là dấu hiệu của hợp đồng giả cách mà người vay cần lưu ý.
Hợp đồng giả cách là một dạng hợp đồng cần cảnh giác trong giao dịch vay vốn và mua bán tài sản để tránh rủi ro và bảo vệ quyền lợi.
Pháp luật Việt Nam không dùng thuật ngữ “hợp đồng giả cách” và không có quy định riêng cho loại hợp đồng này. Tuy nhiên, nó vẫn được điều chỉnh theo các quy định chung về giao dịch dân sự.
Nếu bạn cần thêm thông tin hoặc có bất kỳ câu hỏi nào, hãy liên hệ trực tiếp với Pháp Luật Việt qua hotline 1900 996616 để được tư vấn chi tiết.
