Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung 2017 có điểm gì nổi bật?

Bộ luật hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung 2017 là văn bản pháp lý quan trọng nhất trong hệ thống pháp luật hình sự Việt Nam, quy định về tội phạm, hình phạt, các nguyên tắc xử lý, trách nhiệm hình sự, và các vấn đề khác liên quan đến tội phạm và hình phạt. Bài viết này sẽ đi sâu phân tích những nội dung cốt lõi, những điểm sửa đổi, bổ sung quan trọng của Bộ luật, giúp bạn đọc nắm vững quy định pháp luật, từ đó áp dụng đúng trong thực tiễn.

1. Tổng quan về Bộ luật hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung 2017

Bộ luật hình sự năm 2015 (Luật số 100/2015/QH13) được Quốc hội khóa XIII thông qua ngày 27 tháng 11 năm 2015, có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 7 năm 2016. Tuy nhiên, do phát hiện một số sai sót về kỹ thuật, Quốc hội đã ban hành Luật số 12/2017/QH14 ngày 20 tháng 6 năm 2017 sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự năm 2015 và lùi hiệu lực thi hành đến ngày 01 tháng 01 năm 2018.

Bộ luật hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung 2017 (sau đây gọi là Bộ luật hình sự 2015) gồm 26 chương, 426 điều, được chia thành ba phần:

• Phần thứ nhất: Những quy định chung (từ Điều 1 đến Điều 122).
• Phần thứ hai: Các tội phạm (từ Điều 123 đến Điều 425).
• Phần thứ ba: Điều khoản thi hành (Điều 426).

2. Những nguyên tắc cơ bản của Bộ luật hình sự 2015

Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung 2017 được xây dựng dựa trên các nguyên tắc cơ bản sau:

• Nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa: Mọi hành vi phạm tội đều phải được xử lý nghiêm minh theo quy định của pháp luật.
• Nguyên tắc nhân đạo: Thể hiện sự khoan hồng, nhân ái của Nhà nước đối với người phạm tội, đặc biệt là người dưới 18 tuổi, phụ nữ có thai, người già yếu.
• Nguyên tắc công bằng: Mọi người phạm tội đều bình đẳng trước pháp luật, không phân biệt đối xử.
• Nguyên tắc kết hợp hài hòa giữa trừng trị và giáo dục, phòng ngừa: Mục đích của hình phạt không chỉ là trừng trị mà còn nhằm giáo dục, cải tạo người phạm tội và phòng ngừa tội phạm.
• Nguyên tắc cá thể hóa trách nhiệm hình sự và hình phạt: Hình phạt phải phù hợp với tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội, nhân thân người phạm tội và các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự.
• Nguyên tắc chỉ chịu trách nhiệm hình sự khi có lỗi: Một người chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự khi thực hiện hành vi phạm tội một cách cố ý hoặc vô ý.
• Nguyên tắc không hồi tố: Về nguyên tắc, không áp dụng Bộ luật hình sự 2015 đối với hành vi phạm tội thực hiện trước 0 giờ 00 ngày 01 tháng 01 năm 2018. Tuy nhiên, các quy định có lợi cho người phạm tội thì được áp dụng hồi tố.

3. Những điểm mới quan trọng trong Bộ luật hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung 2017

a. Trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại

Đây là một trong những điểm mới nổi bật nhất của Bộ luật hình sự 2015. Lần đầu tiên, pháp nhân thương mại phải chịu trách nhiệm hình sự về một số tội phạm cụ thể, chủ yếu trong lĩnh vực kinh tế, môi trường (từ Điều 74 đến Điều 89).

• Điều kiện chịu trách nhiệm hình sự: Pháp nhân thương mại chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự khi có đủ các điều kiện quy định tại Điều 75 Bộ luật hình sự 2015.
• Phạm vi chịu trách nhiệm hình sự: Pháp nhân thương mại phải chịu trách nhiệm hình sự về 33 tội danh được quy định cụ thể tại Điều 76 Bộ luật hình sự 2015.
• Hình phạt áp dụng: Các hình phạt áp dụng đối với pháp nhân thương mại phạm tội bao gồm: phạt tiền, đình chỉ hoạt động có thời hạn, đình chỉ hoạt động vĩnh viễn, cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định, cấm huy động vốn (Điều 33).
• Biện pháp tư pháp: Các biện pháp tư pháp áp dụng đối với pháp nhân thương mại phạm tội được quy định từ Điều 82 đến Điều 88.

b. Quy định về tuổi chịu trách nhiệm hình sự

Bộ luật hình sự 2015 giữ nguyên quy định về độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự như Bộ luật hình sự năm 1999. Tuy nhiên, có sự điều chỉnh về phạm vi chịu trách nhiệm hình sự của người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi.

• Người từ đủ 16 tuổi trở lên phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội phạm, trừ những tội phạm mà Bộ luật này có quy định khác (Điều 12).
• Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng quy định tại một số điều luật cụ thể (Điều 12).

c. Bổ sung nhiều tình tiết định khung tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự

Bộ luật hình sự 2015 đã bổ sung, hoàn thiện nhiều tình tiết định khung tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, bảo đảm việc cá thể hóa trách nhiệm hình sự và hình phạt được chính xác, phù hợp hơn.

d. Sửa đổi, bổ sung quy định về các hình phạt cụ thể

• Hình phạt tử hình: Thu hẹp phạm vi áp dụng hình phạt tử hình, không áp dụng đối với người dưới 18 tuổi khi phạm tội, phụ nữ có thai, phụ nữ đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi hoặc người đủ 75 tuổi trở lên khi phạm tội hoặc khi xét xử (Điều 40).
• Hình phạt tù có thời hạn: Mức tối đa của hình phạt tù có thời hạn trong trường hợp tổng hợp hình phạt của nhiều bản án tăng từ 30 năm lên không quá 30 năm đối với trường hợp phạm nhiều tội, trừ trường hợp tổng hợp hình phạt của nhiều bản án (Điều 55, Điều 56).
• Hình phạt cải tạo không giam giữ: Bổ sung quy định khấu trừ thu nhập của người chấp hành án (Điều 36).

e. Bổ sung một số tội phạm mới

Bộ luật hình sự 2015 bổ sung một số tội phạm mới để đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm trong tình hình mới, như:

• Tội sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản (Điều 290).
• Tội vi phạm quy định về kinh doanh theo phương thức đa cấp (Điều 217a).
• Tội gian lận trong kinh doanh bảo hiểm (Điều 213).
• Tội vi phạm quy định về an toàn lao động, vệ sinh lao động, về an toàn ở nơi đông người (Điều 295).
• Các tội phạm liên quan đến bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp (Điều 214, 215, 216).

f. Quy định cụ thể hơn về các trường hợp không áp dụng thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự, miễn trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt

Bộ luật hình sự 2015 quy định cụ thể, rõ ràng hơn về các trường hợp không áp dụng thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự (Điều 28), miễn trách nhiệm hình sự (Điều 29), miễn hình phạt (Điều 59).

g. Thay đổi trong cách phân loại tội phạm

Bộ luật hình sự 2015 bỏ tiêu chí “gây hậu quả nghiêm trọng” trong cấu thành cơ bản của nhiều tội, thay vào đó, các tình tiết này được đưa vào các khung hình phạt tăng nặng.

Khi tìm hiểu về Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung 2017, bạn sẽ nhận thấy nhiều điểm mới quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi và nghĩa vụ của cá nhân. Để hiểu rõ hơn về các thay đổi này và cách bảo vệ quyền lợi của mình, hãy liên hệ ngay với Pháp Luật Việt. Chúng tôi luôn sẵn sàng hỗ trợ bạn! Gọi ngay hotline 1900 996616 để được tư vấn chi tiết.