Bản án về hết thời hiệu khởi kiện thừa kế thường gặp nhất

Các vụ án về hết thời hiệu khởi kiện thừa kế thường gây tranh cãi khi quyền lợi giữa các bên không được giải quyết kịp thời. Nắm vững quy định pháp luật là chìa khóa để bảo vệ quyền lợi. Hãy tham khảo bản án về hết thời hiệu khởi kiện thừa kế dưới đây để biết thêm chi tiết

1. Thời hiệu khởi kiện thừa kế là gì?

Theo Điều 623 Bộ luật Dân sự 2015, thời hiệu khởi kiện thừa kế được quy định như sau:

• Thời hiệu để người thừa kế yêu cầu chia di sản là 30 năm đối với bất động sản, 10 năm đối với động sản, kể từ thời điểm mở thừa kế.
• Thời hiệu để người thừa kế yêu cầu xác nhận quyền thừa kế của mình hoặc bác bỏ quyền thừa kế của người khác là 10 năm, kể từ thời điểm mở thừa kế.
• Thời hiệu yêu cầu người thừa kế thực hiện nghĩa vụ về tài sản của người chết để lại là 03 năm, kể từ thời điểm mở thừa kế.

Phân biệt thời hiệu khởi kiện thừa kế với thời hiệu hưởng di sản thừa kế:

• Thời hiệu khởi kiện thừa kế: Là thời hạn mà chủ thể được quyền khởi kiện để yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp về thừa kế.
• Thời hiệu hưởng di sản thừa kế: Theo quy định tại khoản 1 Điều 623 Bộ luật Dân sự năm 2015 thì thời hiệu hưởng thừa kế đối với di sản là bất động sản là 30 năm, là động sản là 10 năm kể từ thời điểm mở thừa kế. Hết thời hạn này thì di sản thuộc về người thừa kế đang quản lý di sản đó.

2. Thời điểm bắt đầu tính thời hiệu khởi kiện thừa kế

• Trường hợp chung: Theo quy định tại Điều 623 Bộ luật Dân sự 2015, thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản chết (Điều 611). Trường hợp Tòa án tuyên bố một người là đã chết thì thời điểm mở thừa kế là ngày được xác định tại khoản 2 Điều 71 của Bộ luật này.
• Các trường hợp đặc biệt:

• • Có di chúc: Thời điểm công bố di chúc không ảnh hưởng đến thời điểm bắt đầu tính thời hiệu khởi kiện. Thời hiệu vẫn tính từ thời điểm mở thừa kế.
  • Tòa án tuyên bố một người là đã chết: Căn cứ Điều 71 Bộ luật Dân sự 2015, ngày có hiệu lực của quyết định tuyên bố một người là đã chết sẽ là ngày chết được ghi trong quyết định. Thời điểm mở thừa kế là ngày này.
  • Có sự kiện bất khả kháng, trở ngại khách quan: Điều 156 Bộ luật Dân sự 2015 quy định: “Thời gian không tính vào thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự, thời hiệu yêu cầu giải quyết việc dân sự là khoảng thời gian xảy ra 1. Sự kiện bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan làm cho chủ thể có quyền khởi kiện, quyền yêu cầu không thể khởi kiện, yêu cầu trong phạm vi thời hiệu.”

3. Hậu quả pháp lý của việc hết thời hiệu khởi kiện thừa kế

• Mất quyền khởi kiện yêu cầu chia di sản thừa kế: Đây là hậu quả trực tiếp và rõ ràng nhất. Khi hết thời hiệu, người thừa kế không thể khởi kiện yêu cầu Tòa án chia di sản.
• Di sản thuộc về ai khi hết thời hiệu? Điều 623 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:

• • Hết thời hạn 10 năm đối với động sản và 30 năm đối với bất động sản mà không có người thừa kế, người thừa kế không được quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản thì di sản thuộc về Nhà nước.
  • Trường hợp có người đang quản lý di sản thì người đang quản lý sẽ được hưởng nếu di sản là động sản. Nếu di sản là bất động sản thì người đang quản lý di sản thuộc về Nhà nước, người đang quản lý được hưởng giá trị tương ứng với công sức quản lý theo quy định của Chính phủ.

• Các quyền lợi liên quan khác: Hết thời hiệu khởi kiện yêu cầu chia di sản không đồng nghĩa với việc mất quyền yêu cầu xác nhận quyền thừa kế hoặc từ chối nhận di sản (thời hiệu cho các yêu cầu này là 10 năm).

4. Bản án về hết thời hiệu khởi kiện thừa kế thường gặp nhất

a. Tranh chấp về xác định thời điểm bắt đầu tính thời hiệu

• Bản án số 37/2020/DS-PT ngày 28/02/2020 của Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội: Tranh chấp về thời điểm mở thừa kế khi người để lại di sản bị tuyên bố mất tích, sau đó bị tuyên bố là đã chết.

• • Nội dung vụ án: Cụ A chết năm 1954, có vợ là cụ B và 06 người con. Cụ A để lại di sản là nhà đất. Năm 1999, con trai cụ A là ông C bị Tòa án tuyên bố mất tích. Năm 2018, bà D (vợ ông C) yêu cầu Tòa án tuyên bố ông C là đã chết. Năm 2019, bà D khởi kiện yêu cầu chia di sản thừa kế của cụ A. Các đồng thừa kế khác cho rằng đã hết thời hiệu khởi kiện.
  • Phân tích quyết định của Tòa án: Tòa án xác định thời điểm mở thừa kế là thời điểm cụ A chết (năm 1954). Việc ông C bị tuyên bố mất tích, sau đó bị tuyên bố là đã chết không làm thay đổi thời điểm mở thừa kế. Do đó, thời hiệu khởi kiện đã hết.
  • Bài học rút ra: Thời điểm mở thừa kế là mốc thời gian quan trọng để xác định thời hiệu. Việc một người thừa kế bị tuyên bố mất tích hay bị tuyên bố là đã chết sau thời điểm mở thừa kế không ảnh hưởng đến thời điểm bắt đầu tính thời hiệu.

• Bản án số 23/2019/DS-ST ngày 25/04/2019 của Tòa án nhân dân tỉnh Bến Tre: Tranh chấp về thời điểm bắt đầu tính thời hiệu khi có sự kiện bất khả kháng (chiến tranh).

• • Nội dung vụ án: Cụ E chết năm 1960, để lại di sản là nhà đất. Do chiến tranh, các con của cụ E phải di tản. Năm 2018, các con cụ E khởi kiện yêu cầu chia di sản thừa kế.
  • Phân tích quyết định của Tòa án: Tòa án xác định thời gian chiến tranh là sự kiện bất khả kháng, không tính vào thời hiệu khởi kiện. Sau khi trừ đi thời gian xảy ra sự kiện bất khả kháng, thời hiệu khởi kiện vẫn còn.
  • Bài học rút ra: Cần xem xét kỹ các sự kiện khách quan có thể dẫn đến việc không tính thời gian vào thời hiệu khởi kiện theo quy định tại Điều 156 Bộ luật Dân sự 2015.

• Bản án số 08/2021/DS-PT Ngày 19/01/2021 của Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Nam: Về việc người thừa kế không biết về việc mở thừa kế.

• • Nội dung vụ án: Ông H chết năm 1998 để lại di sản. Đến năm 2020, bà K (con ông H) mới biết cha mình mất và khởi kiện yêu cầu chia di sản.
  • Phân tích quyết định của Tòa án: Thời hiệu khởi kiện chia thừa kế đã hết. Việc bà K không biết cha mất không phải là căn cứ để kéo dài thời gian khởi kiện.
  • Bài học rút ra: Việc người thừa kế không biết về việc mở thừa kế không phải là căn cứ pháp lý để không tính thời hiệu khởi kiện. Thời hiệu vẫn tính từ thời điểm mở thừa kế, không phụ thuộc vào việc người thừa kế biết hay không biết về việc mở thừa kế.

b. Tranh chấp về việc xác định di sản thừa kế khi hết thời hiệu

• Bản án về hết thời hiệu khởi kiện thừa kế số 127/2019/DS-PT ngày 28/06/2019 của Tòa án nhân dân cấp cao tại Thành phố Hồ Chí Minh: Tranh chấp về quyền sở hữu di sản khi hết thời hiệu.

• • Nội dung vụ án: Cụ G chết năm 1980, để lại di sản là nhà đất. Các con của cụ G không yêu cầu chia di sản. Năm 2018, một trong các con của cụ G là ông L khởi kiện yêu cầu xác định quyền sở hữu đối với di sản.
  • Phân tích quyết định của Tòa án: Tòa án xác định đã hết thời hiệu khởi kiện yêu cầu chia di sản thừa kế. Do di sản là bất động sản và không có người thừa kế khác, di sản thuộc về Nhà nước.
  • Bài học rút ra: Khi hết thời hiệu khởi kiện, cần xác định rõ di sản thuộc về ai theo quy định của pháp luật. Trường hợp không có người thừa kế, di sản có thể thuộc về Nhà nước.

• Bản án về hết thời hiệu khởi kiện thừa kế số 15/2023/DS-PT ngày 10/3/2023 của Tòa án nhân dân tỉnh Long An: Về việc người quản lý bán di sản khi đã hết thời hiệu khởi kiện chia thừa kế.

• • Nội dung vụ án: Ông M chết năm 1990 có để lại di sản. Anh N là con ông M ở trên đất cho đến năm 2022 thì bán. Năm 2023, chị P (con ông M) khởi kiện yêu cầu chia thừa kế.
  • Phân tích quyết định của Tòa án: Tòa án xác định thời hiệu khởi kiện đã hết. Do anh N là người đang trực tiếp quản lý di sản nên anh N được quyền sở hữu, việc bán di sản là hợp pháp.
  • Bài học rút ra: Cần lưu ý đến quyền lợi của người đang quản lý di sản khi hết thời hiệu khởi kiện. Người đang quản lý có thể trở thành chủ sở hữu di sản trong một số trường hợp nhất định.

c. Tranh chấp về việc không tính thời hiệu trong thời gian hòa giải ở cơ sở

• Bản án số 51/2021/DS-PT ngày 16/06/2021 của Tòa án nhân dân cấp cao tại Đà Nẵng: Về việc hòa giải ở cơ sở có làm gián đoạn thời hiệu khởi kiện hay không.

• • Nội dung vụ án: Ông X chết năm 2009 để lại di sản. Năm 2019, các con ông X tiến hành hòa giải tại UBND xã nhưng không thành. Năm 2020, một người con khởi kiện yêu cầu chia di sản thừa kế.
  • Phân tích quyết định của Tòa án: Tòa án xác định việc hòa giải tại UBND xã không phải là căn cứ để tính lại thời hiệu khởi kiện. Thời hiệu khởi kiện đã hết vào năm 2019 (đối với động sản).
  • Bài học rút ra: Theo Khoản 1 Điều 623 Bộ luật Dân sự năm 2015 và Điểm a Khoản 1 Điều 23 Nghị quyết số 02/2016/NQ-HĐTP ngày 30/6/2016 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn thi hành một số quy định của Nghị quyết số 103/2015/QH13 ngày 25 tháng 11 năm 2015 của Quốc hội về việc thi hành Bộ luật tố tụng dân sự và Nghị quyết số 104/2015/QH13 ngày 25 tháng 11 năm 2015 của Quốc hội về việc thi hành Luật tố tụng hành chính. Như vậy, đối với trường hợp tranh chấp về thừa kế mà có tiến hành hòa giải ở cơ sở thì thời gian tiến hành hòa giải không được tính vào thời hiệu khởi kiện vụ án về thừa kế.

Nếu bạn cần thêm thông tin hoặc có bất kỳ câu hỏi nào, hãy liên hệ trực tiếp với Pháp Luật Việt qua hotline 1900 996616 để được tư vấn chi tiết.