Thừa kế thế vị là một trường hợp đặc biệt trong thừa kế theo pháp luật, cho phép con của người chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người để lại di sản được hưởng phần di sản mà cha, mẹ mình đáng lẽ được hưởng nếu còn sống. Bài viết dưới đây sẽ giải đáp chi tiết thắc mắc này.
Mục lục
1. Thừa kế thế vị là gì?
Theo Điều 652 Bộ luật Dân sự 2015, thừa kế thế vị quy định như sau:
“Điều 652. Thừa kế thế vị
Trường hợp con của người để lại di sản chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì cháu được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của cháu được hưởng nếu còn sống; nếu cháu cũng chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì chắt được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của chắt được hưởng nếu còn sống.”
Theo đó, nếu con của người để lại di sản qua đời trước hoặc cùng thời điểm với người đó, thì cháu sẽ được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ mình (con của người để lại di sản) đáng lẽ được hưởng nếu còn sống.
Tương tự, nếu cháu cũng qua đời trước hoặc cùng thời điểm với người để lại di sản, thì chắt sẽ được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ mình (cháu của người để lại di sản) đáng lẽ được hưởng nếu còn sống.
Nói một cách đơn giản, thừa kế thế vị là việc cháu, chắt “thay thế” vị trí của cha, mẹ đã mất để hưởng di sản từ ông, bà hoặc cụ.
2. Điều kiện hưởng thừa kế thế vị
Thừa kế thế vị chỉ được áp dụng khi thỏa mãn đầy đủ các điều kiện sau:
- Cha/mẹ của người thế vị (tức con của người để lại di sản) qua đời trước hoặc cùng thời điểm với người để lại di sản (ông/bà hoặc cụ).
- Người thế vị phải là con ruột của người đã mất: Cụ thể là cháu ruột thế vị cho cha/mẹ để hưởng di sản từ ông/bà, hoặc chắt ruột thế vị cho cha/mẹ để hưởng di sản từ cụ.
- Tại thời điểm mở thừa kế, người thế vị (cháu, chắt) phải còn sống hoặc đã thành thai trước đó và được sinh ra sau này.
Nói cách khác, thừa kế thế vị chỉ xảy ra khi có mối quan hệ huyết thống trực hệ: ông/bà/cụ – con – cháu/chắt, và người con (cha/mẹ của người thế vị) đã mất trước hoặc cùng thời điểm với ông/bà/cụ.
3. Vợ, con dâu và con nuôi: Ai được hưởng thừa kế thế vị?
Thừa kế thế vị là việc cháu, chắt hưởng di sản thay cho cha, mẹ đã mất trước hoặc cùng thời điểm với người để lại di sản (ông, bà, cụ). Vậy, vợ, con dâu và con nuôi có thuộc diện này?
Pháp luật quy định rõ:
- Vợ và con dâu: Không được hưởng thừa kế thế vị. Luật Dân sự không ghi nhận quyền này cho vợ và con dâu.
- Con nuôi: Có thể được hưởng thừa kế thế vị. Điều 653 Bộ luật Dân sự 2015 khẳng định con nuôi và cha mẹ nuôi được thừa kế di sản của nhau, đồng thời vẫn được hưởng thừa kế theo pháp luật và thừa kế thế vị. Do đó, nếu đáp ứng đủ điều kiện, con nuôi sẽ được thế vị cha, mẹ nuôi để nhận di sản từ ông, bà nuôi.
Tóm lại, chỉ có con nuôi (nếu đủ điều kiện) mới được hưởng thừa kế thế vị, còn vợ và con dâu thì không.
4. Trường hợp không được quyền hưởng thừa kế thế vị
Dù đủ điều kiện thừa kế thế vị, người thừa kế vẫn có thể mất quyền hưởng di sản nếu rơi vào một trong các trường hợp sau:
a. Không đáp ứng đủ điều kiện thừa kế thế vị
Như đã phân tích ở trên, người thừa kế thế vị cần thỏa mãn các điều kiện về thời điểm, quan hệ huyết thống và sự tồn tại. Thiếu một trong các điều kiện đó sẽ dẫn đến mất quyền hưởng.
b. Vi phạm quy định tại khoản 1 Điều 621 Bộ luật Dân sự 2015
Người thừa kế thế vị sẽ không được hưởng di sản nếu:
- Bị kết án về hành vi xâm phạm tính mạng, sức khỏe, hoặc ngược đãi, hành hạ, xâm phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm của người để lại di sản.
- Vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ nuôi dưỡng người để lại di sản.
- Bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng người thừa kế khác nhằm chiếm đoạt di sản.
- Lừa dối, cưỡng ép, ngăn cản người để lại di sản lập di chúc; giả mạo, sửa chữa, hủy hoặc che giấu di chúc nhằm hưởng di sản trái ý nguyện người mất.
Ngoại Lệ:
Khoản 2 Điều 621 Bộ luật Dân sự 2015 quy định: Nếu người để lại di sản biết rõ hành vi vi phạm của người thừa kế thế vị nhưng vẫn cho họ hưởng di sản theo di chúc, thì người đó vẫn được hưởng.
Tóm lại, ngoài việc đáp ứng đủ điều kiện, người thừa kế thế vị cần có tư cách đạo đức và pháp lý phù hợp để được hưởng di sản.
Nếu bạn cần thêm thông tin hoặc có bất kỳ câu hỏi nào, hãy liên hệ trực tiếp với Pháp Luật Việt qua hotline 1900 996616 để được tư vấn chi tiết.
